Willem Ys, de man die Nunôk redde

Rob Ruggenberg zoekt op het kerkhof van Vlieland naar informatie over Willem Ys.
De grafsteen is een walvisbot. Vroeger werden walvisvaarders vaak zo begraven

Het is jammer dat we zo weinig van Willem Ys afweten. Deze Vlielander moet een avontuurlijk mens zijn geweest.

De eerste aanwijzing hiervoor vond schrijver Rob Ruggenberg, toen hij op een winteravond bij de openhaard zat, en een heel oud boek las: Noord en Oost Tartarye.

Dat boek was in 1692 geschreven door Nicolaes Witsen, ontdekkingsreiziger en burgemeester van Amsterdam.

Op bladzijde 928 staat, letterlijk:

Willem Ys, in zijn leven Burgermeester op het Oost-Vlieland, heeft my bericht, dwers achter Ysland, daer het oude Groenland was, aen land te zijn geweest, (...) dat voor vijftig Jaer, als hy daer was, twee Groenlanders wierden gevat, dat de eene kortelijk stierf, en dat de andere eenigszins Nederlandsch tot Amsterdam leerde; en na twee Jaer weder derwaerts wierd gebragt...

Twee Groenlanders wierden gevat? Dat betekent dat ze werden gepakt ! Ontvoerd, zoals op dit plaatje

En de één stierf algauw? En die ander leerde een beetje Nederlands en kwam in Amsterdam? En die ander werd na twee jaar weer naar huis teruggebracht? Wow, wat een verhaal!

Nooit van gehoord

Robs nieuwsgierigheid was gewekt. Hij ging op onderzoek uit en ontdekte dat niemand hier ooit van had gehoord, zelfs niet de mensen die een studie van Groenland hebben gemaakt. Misschien komt dat wel omdat Witsens boek Noord en Oost Tartarye niet over Groenland gaat, maar over Rusland en Siberië.

Toen Rob verder zocht vond hij in een ander oud en vergeten boek meer bijzonderheden over die ontvoering. In 1629 schreef ene Nicolaes van Wassenaer:

Adriaen Leversteyn, met de Kamer van Hoorn in Compagnie meenende een nieu landt ontdeckt te hebben; daar hij 2 Wilden af mede tot Schiedam bracht; waren seer rouwe Menschen, d'eene was de verleden Somer in 's Graven-Haghe, en dede daer in de Vijver van het Hof seer brollige potsen, hij vingh daer Visch en eenighe Meeuwen schoot hij, die werden al rau van hem ghegheten. In somma het was een gantsch Barbarisch Mensch, d'ander was wat melancholijker van complexie, gantsch droevigh en stierf tot Schiedam.

Van Wassenaer schrijft verder dat die 'droevige' Groenlander stierf aan rodeloop (dysenterie). En hij weet ook te vertellen dat die voorstelling in de Hofvijver in Den Haag (foto ) werd bijgewoond door prins Maurits en de koningin van Bohemen.

Lees zelf de originele stukjes uit dit boek van Van Wassenaer hierover (pas op, oud-Nederlands!).

Walvisvaarder

In het boek van Nicolaes Witsen staat dat Willem Ys erbij was toen Nunôk weder derwaerts wierd gebragt: terug naar Groenland dus - dat is heel bijzonder!

In IJsbarbaar lees je dat dat gebeurt met een walvisvaarder. En dat het schip eerst eerst walvissen gaat vangen bij Jan Mayen.

Ook dat heeft Rob niet verzonnen, want in een oud boek vond hij dat Willem Ys na zijn ontdekkingsreizen walvisvaarder werd. En een succesvolle ook! Hij had ervaring met over het varen door het ijs.

In dat oude boek (over de geschiedenis van de walvisvaart) stond:

Zelfs is 't gebeurd, dat Willem Ys, Commandant in dienst van de Noordsche Maatschappy, in één jaar twee reizen naar Jan Mayen Eiland heeft gedaan, en telkens omtrent duizend quardeelen traan, zynde twee duizend in een jaargetyde, te huis gebragt heeft.

Veel Vlielanders gingen op walvisvaart. Logisch, want op dit zanderige eiland waren visvangst en walvisvaart de enige manieren om wat te verdienen. Dat gold ook voor andere Waddeneilanden, zoals Schiermonnikoog en Ameland.

Vlieland

Met die walvisvaart was de loopbaan van Willem Ys nog niet afgelopen. Uit Nicolaes Witsens boek weten we dat Willem Ys ook nog burgemeester werd op Oost-Vlieland.

Rob is naar Vlieland toegegaan om te zien of daar nog iets over Willem Ys te vinden was. In het archief vond hij wel gegevens over de familie Ys die vroeger op Oost-Vlieland woonde (foto van het huis).

Maar het archief bevatte helaas geen nieuwe bijzonderheden over Nunôks vriend...

Lees ook het artikel in de Leeuwarder Courant over Robs onderzoek op Vlieland (pdf-bestand).

Meer weten?

Wil je meer weten? Bestudeer zelf de bronnen (boeken en artikelen), die schrijver Rob Ruggenberg over dit onderwerp heeft gelezen.

MEER FEITEN :  Nunôk, de jongen  |  Orpa, het meisje  |  Umik, de angakok  |  Nunôks vlucht  |  Groenlandse jongeren  |  Jan Mayen  |  IJsbergen  |  IJsberg foto's  |  IJsberen  |  Sledehonden  |  Walvissen  |  Zeehonden  | 

Terug naar het feiten overzicht.